Morfologi er lister over, hvilke former ordene kan have. Der er ikke noget at 'forstå' i morfologien - bare noget at se og helst huske. Det kan tage meget lang tid at slå former op hele tiden - så i et eller andet omfang er det smart at prøve at huske dem.
Det følgende handler om
ORDKLASSERNE
Der er grundlæggende to slags ord på latin: verber og nominer.
Nominer er en overgruppe for de bedre kendte grupper af ord: substantiver (navneord) og adjektiver (tillægsord). Når det er smart at slå disse to grupper sammen, skyldes det ikke mindst, at de bøjes stort set ens. Nominer bøjes i tal: hvis der kun er én ting at tale om, står den i singularis (ental); er der flere, står de i pluralis (flertal). Desuden bøjes de i kasus. Og så har alle substantiver et (fast) køn; adjektiverne kan skifte frit mellem kønnene, men 'har' altså alle tre. Adjektiver kan også kompareres (gradbøjes: 'høj, højere, højest'). Sammen med substantiver og adjektiver findes der en gruppe af ord, der kaldes pronomener (stedord: 'han', 'det', 'som', 'jeg' osv.) 'Pro' betyder 'i stedet for', og disse ord træder derfor i 'i stedet for' substantiver eller adjektiver. Pronomener bøjes, ligesom adjektiver, i køn, tal og kasus. Bøjning af ord i køn, tal og kasus kaldes deklination.
Verber, derimod, bøjes i diatese, i tid, i måde, og for mange formers vedkommende også i person og tal. Der findes former af verbet, der optræder i sætningen som subatantiver (især infinitiv, 'navnemåde'), og andre, der optræder som adjektiver (især participium, 'tillægsform'.). Bøjningen af verber kaldes konjugation.
Ud over disse to klasser af ord - nominer og verber - findes der en række typer af ord, der normalt er ganske små, men ofte er meget vigtige. Der findes konjunktioner (bindeord), der enten binder to eller flere ord sammen (Peter og Poul), eller to eller flere sætninger ('Peter vidste, at Poul kom'). Der findes præpositioner (forholdsord) (på taget, af kærlighed osv.) Og så findes der adverbier (biord) - en slags restkasse (ord som 'nok' og 'altid'). Ord, der hører til disse klasser, er ubøjelige, og de har derfor ikke rigtig plads i en morfologi. Nogle numeralier (talord) kan bøjes, og adjektiverne har en adverbieform. Talord er normalt adjektiver; og adverbieformen af adjektiverne findes behandlet under adjektiver også.
Latin har ingen artikler (kendeord: 'en bil', 'bilen').
|