Titus Lucretius Carus
Titus Lucretius Carus, eller, som han hedder på dansk, Lukrets, var en romersk digter, der levede fra engang i 80'erne fvt. til engang i 50'erne fvt. Man kender ikke hans nøjagtige data, og man ved heller ikke meget om hans liv. Det er da heller slet ikke hans ydre omstændigheder, der berettiger ham til at mindes i vore dage.
Lukrets tog sig et noget usædvanligt emne: filosoffen Epikurs filosofi. Lukrets er den mest tro af de tro tilhængere af Epikur - næsten en epikuræisk fundamentalist. Eller, som det ofte er med fundamentalister: han er selv overbevist om på alle måder at være mesteren fuldkommen tro.
Lukrets er dog bestemt ikke nogen tør skolefilosof - han er en digter af første klasse, med et kraftfuldt sprog og en skarp iagttagelsesevne - hans skildring af naturens storhed og menneskenes mangfoldige fejl hører til verdenslitteraturens ypperste præstationer.
Hans digt, 'Om tingenes natur', De rerum natura, er i seks 'sange' eller 'bøger'.
1. sang handler om verdens mindste byggesten. Epikuræerne mente, at verden var bygget op af atomer. I første bog forsøger Lukrets dels at vise, at der faktisk findes atomer, dels at modbevise alle mulige andre teorier.
|
2. sang fortsætter, hvor 1. slap: det drejer sig nu om, hvordan atomerne arbejder sammen om at skabe de større ting i verden. Lukrets forklarer møjsommeligt, at de større ting bliver til ved, at atomerne støder sammen med hinanden og derved indgår i mere eller mindre låste bevægelsesmønstre - og det er disse bevægelsesmønstre, der frembringer de ting, vi ser og føler.
Bogen slutter med den tanke, at alle disse bevægelser måske engang skal blive usystematiske og hele verden, vi lever i, forvandles til kaos - verdens undergang. Lukrets finder det endda sandsynligt, at den er nær.
|
3. sang handler om den mærkeligste ting, der findes: livet, og især menneskets evne til at føle og tænke. Bogen slutter med at diskutere, om det er rimeligt, at mennesket frygter døden - og Lukrets' svar er nej: for når vi er døde, er de bevægelser i os, der skabte vores føleevne, der jo ikke mere - og derfor føler vi heller ikke, vi er døde.
|
4. sang fortsætter, hvor 3. slap - den handler om forskellige detaljer om vores intellektuelle og emotionelle (følelses-) liv. Denne bog ender meget passende med at diskutere, hvorfor kærlighedslivet i den grad plager menneskene.
|
5. sang tager fat på et nyt emne: hvordan har universet taget form. Langsomt glider dette emne over i spørgsmålet om menneskets udvikling frem til nu. Lukrets er meget nøgternt på den udvikling - der er både godt og skidt ved hans samtids høje kulturstade, synes han.
|
6. sang handler om detaljer i verdens orden - vejret og den slags. Bogen slutter med at skildre den store pest-epidemi i Athen i 431 fvt. - en forfærdelig situation, der bekræfter Lukrets i den tanke, at verden, som vi lever i, bestemt ikke er den bedst tænkelige - dertil er den alt for fejlbehæftet.
|
Det meste af alt dette er komplet uspiseligt i en kristen sammenhæng, og især da i middelalderen. Det er derfor lidt af en gåde, at Lukrets overlevede op igennem middelalderen, altså stadig blev skrevet af. Overleveringen af hans tekst er da også meget spinkel.
Men i renæssancen og tiden derefter var Lukrets en skattet forfatter, både for sin digtnings kvalitet og for det budskab, han bragte videre med det. Oprøret mod enhver autoritet - på nær Epikur selv - der ligger i snart sagt hvert et ord, Lukrets ytrer, talte i høj grad til de tænkere, der søgte til bunds og endte med at skabe den moderne verden.
Litteratur:
Lukrets: Om tingenes natur, oversat af Ellen A. Madsen, Kbh. 1997.
Elektronisk
Simon Laursen: To skridt frem og et tilbage.
|