Denne side kan kun vises korrekt, hvis du er online, og siden læses ned fra sin moderside
A. B. Drachmann: Den romerske Statsforfatning, 2. udg. (1930) 37. ALMUETRIBUNATET.Oprindelse. Efter den bedste Overlevering valgtes første Gang fire Almuetribuner (tribuni plebis eller plebi; gr. démarkhoi) i Aaret 471 paa en Forsamling af plebs (concilium plebis). Efter Decemvirernes fald forøgedes Tallet til 10. Den yngre Annalistiks værdiløse Fremstilling lader derimod Tribunatet opstaa 494 ved den første secessio plebis; der skal her være valgt to eller fem Tribuner paa en Curieforsamling. 457 skal Tallet saa være forøget til ti. Man kan vanskelig undgaa at sætte Overleveringen om at der oprindelig var fire Tribuner i Forbindelse med, at de valgtes af de fire Bytribus, og saa forklare Forøgelsen af Tallet til 10 ved at Valgretten nu ogsaa udvidedes til Landtribus. Men det er lidet sandsynligt, at Bytribus allerede er oprettet ved 471, og i saa Fald er Grundlaget for disse Kombinationer bortfaldet, hvis man da ikke som Beloch (»Romische Geschichte bis zum Beginn der Punischen Kriege III, 4, 711) vil forkaste Diodors Tidsangivelse. Valg. Tribunatet er magistratus plebis, ikke populi. Til Tribuner kan derfor kun vælges Plebejere, og Valget foretages af den plebejiske Forsamling (comitia tributa) under Ledelse af en Tribun (nøje at adskille fra de com. trib., hvorpaa magg. minores valgtes). Valget var ganske uafhængigt af de patriciske Magg.s Valg, der jo var afhængigt af Konsulvalget; de foregik regelmæssig forud for dette, i god Tid (om Sommeren). Efter Decemvirernes Fald fastsattes streng Straf for det Tribunkollegium, der ikke sørgede for Valg af Efterfølgere. Tribunerne kunde nemlig kun vælges af en fungerende Tribun; man havde ikke her, som ved Konsulvalget, Interregnets Udvej, hvis Aaret gik til Ende uden at nye Valg var kommet i Stand. Tiltrædelsen var altid, saavidt vi ved, den 10de December. Værdighedstegn. Tribunerne manglede Auspicium; deres Valg foregik inauspicato. De manglede Imperium og havde ingen Liktorer; overhovedet manglede de de patriciske Magistraters ydre Værdighedstegn (toga praetexta, sella curulis); de havde end ikke en simpel sella eller et tribunal, men sad paa flad Jord paa subsellia. I nøje Forbindelse hermed staar, at deres Funktion var indskrænket til Byen med tilliggende indtil 1ste Milepæl; ud over denne Grænse havde de intet at sige. Tribunernes Kompetence er en dobbelt: dels er de Forstandere for plebs, dels er de dens Beskyttere overfor hele Staten, navnlig overfor de patriciske Myndigheder. Denne sidste Side af deres Myndighed maa behandles først, da den er bestemmende for Tribunatets Ejendommelighed. Intercession. Som Beskyttere for Almuens Særrettigheder er der tillagt Tribunerne en udstrakt Beføjelse af negativ Art. De kan intercedere mod enhver Afgørelse og Embedshandling af en Magistrat, mod enhver Beslutning af Senatet og mod enhver Lov eller Beslutning af Folket, og derved sætte dem ud af Kraft. Disse Beføjelser maa betragtes hver for sig. a. mod Magistratens Dekret. Intercessionen retter sig mod et Dekret, en Afgørelse af en Magistrat; denne Afgørelse sættes derved ud af Kraft. Regelmæssig sker dette kun paa Forlangende af den Part, der føler sig forurettet ved Magistratens Afgørelse: appellatio, appellare tribunum. Henvendelsen rettes gerne til hele Kollegiet, og dette undersøger Sagen (cognoscit, cognitio); ofte afgøres Spørgsmaalet ved Majoritet indenfor Kollegiet, men een Tribuns Indsigelse er retlig set tilstrækkelig. Tribunernes Virksomhed ved saadanne Lejligheder har det særlige Navn auxilium, auxilii latio. Meget ofte var den blotte Tilkendegivelse af Tribunernes Hensigt tilstrækkelig til at hindre vedkommende Embedshandling. Saadanne Intercessioner rettedes hyppig imod Konsulernes Udøvelse af deres Tvangsret, altsaa mod Fængsling og anden Fremgang mod Borgere (i ældre Tid hyppig ved Udskrivningen); mod Prætors Dekret i Civilprocessen; endog mod Eksekution af en Dom. Begrænset er Retten for det første derved, at Intercessionen skal foretages af Tribunen personlig og ikke kan overdrages. Dernæst er den udelukket i visse Tilfælde: i Privatprocessen overfor den Edsvorne (men ikke overfor Prætor); i hele Kriminalprocessen, naar den foregaar i Form af en quaestio (derimod ikke overfor de forskellige Magistratshandlinger i en Proces for Folket). For at Tribunerne altid kan være parate til at bringe auxilium, er det dem forbudt at tilbringe en Nat udenfor Rom. Tvangsret. Intercessionen er den historisk kendte Tribunmagts Kerne. For at støtte den tillagdes der for det første Tribunen en udstrakt Tvangsmyndighed (coercitio); navnlig kan han fængsle enhversomhelst, der tilsidesætter Intercessionen, selv Konsulen. Dog er herved at mærke, at Tribunen skal foretage ethvert saadant Skridt personlig. Naturligvis lader han sine Tjenere udføre selve den korporlige Handling; men han skal være tilstede derved; han kan ikke som Konsulen sende sin Liktor; han mangler overhovedet vocatio. Endelig betragtes enhver Anvendelse af coercitio som en positiv Handling, og den er derfor underkastet intercessio af en anden Tribun. For at Tribunen kunde give sin Indskriden Eftertryk, krævedes altsaa praktisk set Enighed i Kollegiet; denne kunde ikke let findes, hvis Tribunen vilkaarlig misbrugte sin Magt, og i saa Fald kunde Magistraten tilsidesætte Intercessionen, og dette er undertiden sket. Ukrænkelighed. Saa langt vi kan se tilbage var Tribunen sacrosanctus. Plebs maa paa et tidligt Tidspunkt have vedtaget et plebiscitum sacratum om, at enhver, der krænkede Tribunen i Udførelsen af hans Embedshandlinger, var hjemfaldet til (sacer) en eller anden Gud (jfr. § 26). Det er saa senere lykkedes dem at faa denne Bestemmelse almindelig anerkendt. Det betydningsfulde herved er ikke saa meget selve Plebiscitet, som den Ed Tribunerne dernæst har ladet Folket aflægge, at de forpligtigede sig til at hævne enhver Krænkelse af Tribunmagten. Ukrænkeligheden toges i videste Forstand: ingen maatte lægge en Tribun den ringeste Hindring i Vejen under Udførelsen af nogen Side af hans Funktion; ikke befale eller forbyde ham noget eller stævne ham (Konsulen kan altsaa ikke vocare eller prendere en Tribun, medens omvendt Tribunen kan prendere en Konsul), ja end ikke afbryde ham med et Ord, naar han talte til Folket. Medens altsaa alle andre Myndigheder bøjer sig for Tribunens negative Bud, bøjer Tribunen sig kun for sin Kollegas. Dersom nogen forgreb sig personlig paa en Tribun, kan han anvende de yderste Tvangsmidler: han kan konfiskere vedkommendes Ejendom til Fordel for Ceres's Tempel, og han kan (ved sine viatores, men personlig nærværende) paagribe vedkommende, føre ham til den Tarpeiiske Klippe og styrte ham ned derfra. Og mod disse Magtmidler, der kan anvendes overfor enhver, ogsaa en fungerende Magistrat, gælder ingen provocatio; det eneste Retsmiddel er Appel til en anden Tribun. Tribunernes Tvangsret og Ukrænkelighed maa udvikles i Forbindelse med deres Intercessionsret overfor det magistratiske Dekret, fordi den sikkert væsentlig er indstiftet af Hensyn til denne Side af deres Virksomhed. Men naturligvis gælder den den hele: Tribunen er ukrænkelig i alle Forhold. b. mod Lovforslag. Intercessionen mod Beslutninger af Folket er egentlig en Del af den mod Magg. rettede. Mod den færdige Folkebeslutning kan ikke intercederes, ej heller kan Afstemningen afbrydes, naar den een Gang er begyndt. Intercessionen rettes mod en magistratisk Akt, nemlig Oplæsningen af Forslaget, der sker ved en scriba og praeco paa Magistratens Bud. Den gælder ligegodt overfor enhver Beslutning af Centurieforsamlingen altsaa overfor Konsul og Prætor og af Tribusforsamlingen altsaa overfor en Tribun. Dog kendes intet sikkert Eksempel paa, at den er anvendt overfor almindelige Magistratsvalg. c. mod Senatsbeslutninger. En anden Stilling indtager Intercessionen mod Senatsbeslutningen. Den nedlægges mod den færdige Senatsbeslutning; Tribunen kan netop ikke hindre Afstemningen eller Vedtageisen, overhovedet ikke gribe ind i Senatets Forhandling. Men naar Beslutningen er fattet, kan han afkræfte den ved at nægte sit Samtykke. Der kommer da intet senatus consultum, men en senatus auctoritas i Stand; den protokolleres og gaar til Arkivet, og Tribunen kan senere tage sin Intercession tilbage, dersom han finder Anledning dertil, men før dette sker, har Beslutningen ingen Retskraft. Mod denne Intercession gives intet Retsmiddel. Den blev ved særlig Lov forbudt i to Tilfælde: overfor Senatsbeslutningen om Konsulernes provinciae (1. Sempronia, givet af C. Gracchus); og overfor Beslutninger om Dispensation fra Lovene (Lov af Aar 67). Saa længe Tribunerne endnu ikke havde Sæde i Senatet, sad de paa Bænke udenfor Mødesalens Dør, og Beslutningen bragtes ud til dem. Senere, da de i Egenskab af Magg. havde Sæde i Senatet, intercederede de paa Stedet. Ledelse af Plebs. Den anden, meget tidlig fremtrædende Side af Tribunatets Virksomhed er Ledelsen af Plebs og særlig Tilvejebringelsen af plebei scita. Lige fra først af maa Tribunerne have haft Ledelsen af Valget af deres Efterfølgere, og dette Valg foregik i Plebejernes Forsamling; men ogsaa ellers fremtræder i Overleveringen tidlig plebei scita. Herom er talt i § 21; sammesteds er ogsaa talt om den ældste Form af Tribusforsamlingens dømmende Virksomhed. Tribunatet efter 286. Efter Vedtagelsen af Lex Hortensia 286 forandredes Tribunernes Stilling i een Henseende væsentlig. Den Forsamling de ledede, concilium plebis, blev retlig stillet lige med det hele poputus, og derved blev Tribunerne paa Lovgivningsomraadet faktisk Ledere af den hele Stat. I ydre Henseende medførte dette ingen Forandring; Tribunerne var og blev magg. plebis, deres Valg og ydre Fremtræden forandredes ikke. Heller ikke Reglerne om Intercessionen, om Tvangsretten og Ukrænkeligheden Forandredes; Tribunerne vedblev at være Appelinstans fra de andre Magg., o.s.v. Kun deri ytrer Forandringen sig, at Tribunatet efterhaanden træder ind i den almindelige Magistratsrække, mellem Kvæstur og Ædilitet. Men Lovginingsinitiativet blev nu en langt vigtigere Side af deres Virksomhed end før; i Begyndelsen var den i det hele i Overensstemmelse med Senatet, senere (fra Gracchernes Tid) ofte i skarp Modsætning dertil. En meget vigtig Side af deres Funktion, der ogsaa først fremtræder stærkt i denne Periode, om der end haves Eksempler paa den fra tidligere Tid, er deres Virksomhed som offentlige Anklagere. Som saadanne optræder de ikke mod almindelige Forbrydelser af Privatmænd, men mod Magistrater, der har misbrugt deres Myndighed eller paa anden Maade forset sig. Anklagen lyder enten paa en Bøde, og Sagen føres da for Tribusforsamlingen, eller paa caput, og Sagen føres da for Centurieforsamlingen. Denne Side af deres Virksomhed maa omhyggelig adskilles fra deres Tvangs- og Nødværgeret; det er endog tvivlsomt, om Tribunens Anklage formelt udgaar fra en provocatio fra et Straffebud af Tribunen. - - Med Indførelsen af quaestiones perpetuae ophørte efterhaanden Tribunernes Anklagevirksomhed; ophævet blev den ikke. Ret til at foranledige Senatsbeslutninger. Tribunernes Stilling til Lovgivningen medførte en vigtig Ændring i deres Forhold til Senatet. De fik uvist hvornaar Ret til at sammenkalde Senatet og gøre Forslag dertil. Tribunatet efter Sulla. Sulla fratog Tribunerne Lovgivningsinitiativet og udelukkede tribunicii fra Beklædeisen af andre Embeder. Det sidste ophævedes allerede 75; Lovgivningsinitiativ fik de igen ved Pompeius's Lov Aar 70. I den følgende Tid var Tribunatet kun et Værktøj i de to Partiers Hænder, der kæmpede om Magten. I Kejsertiden mistede det næsten al Betydning; men den vigtigste Del af Tribunernes Beføjelser optoges i det nye Monarki, idet der tillagdes Kejseren tribunicisk Magt.
|
Sidst revideret 14. 9. 2011